Πραγματολογικά μόρια στην ελληνική και άλλες γλώσσες

Ο πέμπτος τόμος της σειράς "Μελέτες για τον Προφορικό Λόγο" του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Σπουδών έχει ως αντικείμενο τα πραγματολογικά μόρια, ένα θέμα το οποίο, με τη στροφή της γλωσσολογίας στη χρήση της γλώσσας και τη διερεύνησή της με εμπειρικά δεδομένα φυσικού προφορικού λόγου, κατακτά ολοένα και περισσότερο το ενδιαφέρον των ειδικών. Πρόκειται για στοιχεία κυρίως του (ανεπίσημου) προφορικού λόγου, την ύπαρξη των οποίων η ‘κλασική’ γλωσσολογία του 20ού αιώνα αγνόησε ή/και απαξίωσε και τα οποία αντιστέκονται στην τακτοποίησή τους σε μια ομοιογενή κατηγορία.

Πρωτοτυπικά, τα στοιχεία αυτά εμφανίζουν ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά, που όμως στην πράξη δεν αποδεικνύονται εξίσου καθοριστικά για όλα τα μέλη μιας υποψήφιας κατηγορίας ‘πραγματολογικό μόριο’ (και μάλιστα με αξιώσεις καθολικότητας). Το γεγονός αυτό ευνοεί τον διαχωρισμό τους σε διάφορες (υπο)κατηγορίες και την αποσπασματική προσέγγισή τους. Εν μέρει εξηγεί και την τεράστια ποικιλία των ονομασιών που έχουν χρησιμοποιηθεί διεθνώς από ερευνήτριες και ερευνητές, προκειμένου να αναφερθούν στα ίδια ή σε παρεμφερή φαινόμενα.

Ο όρος πραγματολογικά μόρια που προκρίθηκε εδώ (πρβ. και Östman 1995, Foolen 1996, Fried & Östman 2005) φέρνει στο προσκήνιο γλωσσικά στοιχεία και δομές με δεικτικό και μεταεπικοινωνιακό χαρακτήρα, χωρίς δεσμεύσεις ως προς επιμέρους οριοθετήσεις και κατηγοριοποιήσεις των υπό εξέταση φαινομένων. Με άλλα λόγια, τα μόρια εκλαμβάνονται πρωταρχικά ως μια λειτουργική κατηγορία, το πλήρες εύρος της οποίας και η διαφοροποίησή της από άλλες μένει να στοιχειοθετηθούν. Στόχος του παρόντος τόμου είναι ακριβώς να προσδιοριστούν (μερικά από) τα προαπαιτούμενα για μια συνεκτική διερεύνηση του θέματος, στη βάση του ελληνικού προφορικού λόγου.

Η επιμελήτρια του τόμου είναι ομότιμη καθηγήτρια του Α.Π.Θ.